Kuzey Yarım Küre’de bugün gece ve gündüz eşitleniyor, ilkbahar mevsimi başlıyor. 21 Mart, kışın bitişi ve baharın gelişi yanında, Orta Asya’dan Avrupa ortalarına kadar geniş bir coğrafyada ‘Nevruz’ olarak kutlanıyor.
Kuzey Yarım Küre’de ilk baharın başlangıcı olan 21 Mart ekinoksu, gece ile gündüzün eşit olduğu ve ilkbaharın başladığı gün olarak kabul edilir. Güney Yarım Küre’de ise sonbahar başlar.
21 Mart’ta Güneş ışınları ekvatora dik açıyla (90 derece) gelir. Bu tabiat olayı, tarihin çok eski dönemlerinden beri insanlar tarafından biliniyor ve bayram havasında kutlanıyor.
En Yaygın Bayram
21 Mart, Orta Asya, Orta Doğu, Balkanlar, Kırım ve Doğu Avrupa’da Nevruz, Novruz, Newroz, Navruz gibi isimlerle kutlanıyor. Genellikle sadece ilkbaharın değil, yeni bir yılın da başlangıcı sayılıyor. Eski Türk, İran, Hint takvimlerinde yeni yıl, 21 Mart ile başlıyor. Yaygınlığı nedeniyle, Nevruz, Eski Dünya’nın en yaygın bayramı niteliğinde. Kelimenin yaygın kullanılan ismi Farsça ve ‘Yeni Gün’ anlamına geliyor.
Mitolojik Yönü
Nevruz sadece ilkbaharın başlangıcı değil, mitolojik anlamlar yüklenen de bir gün. Birçok toplumun Nevruz’la ilgili efsaneleri bulunuyor. Türklerin Ergenekon’dan çıktığı gün olarak biliniyor. Bu nedenle Türk dünyasının en geniş kapsamlı ortak bayramı olarak kutlanıyor. Ergenekon’dan çıkışı anımsatması için ateş yakılıyor, demir dövülüyor.
Türklerde Nevruz
M.Ö. 8’inci yüzyıldan itibaren Türklerde Nevruz kutlaması yapıldığına inanılıyor. Daha önce ‘Yılgayak veya Cılgayak’ denilirken, zamanla Farsça isim, ‘Navruz’ olarak kullanılmaya başlandı. Saha (Yakut) Türklerinde ‘Isıah Bayramı’ olarak kutlanıyordu.
Uluğ Bey tarafından hazırlanan takvimde ‘Uluğgün’ adıyla yılın ilk günü olarak yer aldı. 12 Hayvanlı Takvim ve Melikşah’ın Celali Takvimi’nde yılın ilk günü kabul edildi.
Divan-ı Lügat-it Türk’te “ilkbaharın gelişi” olarak yer alıyor.
Osmanlı döneminde ‘Nevruziye’ adlı şiirlerle ve şenliklerle ziyafetler düzenlenerek kutlanıyor, Manisa’nın 40 ayrı baharatla hazırlanan Mesir Macunu, Nevruz’da kubbelerden halka saçılıyordu.
1991 yılından beri Türkiye’de Nevruz için Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde resmi kutlamalar yapılıyor.
Nevruz Gelenekleri
Türkiye’de genelde bir-iki günlük kutlamalar yapılsa da Azerbaycan, Türkmenistan gibi ülkelerde, kutlamalar bir hafta öncesinden başlıyor.
Kutlamaların gelenekleri arasında buğday çimi yetiştirme, bayram temizliği yapma, bugüne özel pilavlar hazırlama, yumurta boyama, süsleme ve ateş yakma başta geliyor.
Nevruz’da yeni kıyafetler giymek, süslenmek, ateşin üzerinden atlamak gibi gelenekler de yerine getiriliyor.
